Ուրեմն, Փարիզից Մոսկվայով Երևան եմ վերադառնում։ Սկզբում, որոշեցի գտնել գեյթը, որտեղից պետք է թռիչքը լիներ դեպի Երևան։ Արդեն զուսպ էի, որովհետև երկար ժամանակ ոչ հայկական միջավայրում լինելուց հետո, երբ ինչ ուզում խոսում ես, հռհռում ես և այլն՝ «թույլատրելի» է, իսկ դեպի հայրենիք վերջին թռիչքում շուրջբոլորը մեծամասամբ նույն լեզվի կրողներ են։ Քայլամոլոր քսան րոպե շրջելուց հետո, վերջապես գտա գեյթս, որի համար երկու ցուցիչ ունեի՝ մեկը, էն որ ցուցանակում տեղադրված գեյթի անունն ու տոմսումս գրվածը նույնն էին, և երկրորդը, շուրջբոլորը փորով ձյաձյաներ էին, դոշերը կիսաբաց իսկ կիսաբացից դուրս պրծնող գալարապտույտ մազերն ապահովում էին մարմնի ջերմությունը, պառկած դիրքում ամենայն հայոց վարչապետի ելույթը ԱԺ ամբիոնից լսելու համար։ Տանջաչարչար դեմքով տիկնայք էլ, որոնց հայացքում ամփոփված էր կյանքի մեծ մասը իմաստազրկված՝ կամ հայրենիքից հեռու ապրելու, կամ մեծ դժվարություններ տեսնելու կամ միջին վիճակագրականից մի քիչ «ցածր» հայ կնոջ բախտին արժանանալու պատճառով, հաստատում էին, որ ես ճիշտ տեղում եմ։ Ինչ-որ տեղից օղու հոտ էր գալիս, որը տանել չեմ կարող։ Միջավայրը վանող էր ոչ միայն հոգեպես ճնշված լինելու զգացումից, այլև ֆիզիկապես՝ հոտերի, ձայների, անշարժ ու շարժուն պատկերների ճնշման ներքո։ Կամաց-կամաց սկսվում է նշմարվել Հայաստանը։ Այո՛, ամեն անգամ, երբ հայրենիք ես վերադառնում սրտի թրթիռով, վերջին թռիչքը, մանավանդ, երբ դա մոսկովյան որևէ օդանավակայանից է լինում, հաղորդում է քեզ, քեզ չգիտեմ, բայց ինձ հաստատ, հաղորդում է ինձ բազում տխուր էմոցիաներ, ամբողջ մարմնովս զգում եմ հայկականի բացասականը։ Դրականը չեմ էլ նկատում, եթե իհարկե լինում է նման դեպք։ «Բայց, լավ», ասացի ես։ Գիտեի, որ վերադառնում եմ տուն, որտեղ ինձ ապահով ու երջանիկ եմ զգալու, որտեղ պարտադրված չեմ լինել այնպիսի միջավայրում, ինչպիսին սա էր։

Մոսկվայի օդանավակայանում երկու ժամ ունեի մինչև թռիչքի նախանշված ժամը ու որոշեցի շրջել, վայֆայ գտնել, մարդկանց ուսումնասիրել։ Միացրեցի սիրելի փլեյլիստի է՛լ ավելի սիրելի երգերից մեկը, իհարկե չեմ էլ հիշում՝ ո՞ր մեկը , դրեցի տանկիստի ականջակալն ու ճամփա բռնեցի օդանավակայանի դեպի հակառակ կողմը՝ նոր բացահայտումների։
Քայլում էի իմ համար, մեկ էլ նկատեցի, որ չորս կողմը Պուշկինի նկարն է, իսկ պաստառների վրա գրված է, որ Շերեմետովոյի օդանավակայանն անվանել են Պուշկինի պատվին։ Բնականաբար էդտեղ վերհիշեցի մեր անհամ, լոկալ անեկտոդներից մեկը, որ փոքրիկ աղջկան հարցնում են, թե Գոհարիկ ջան, ո՞ւմ անունն են քեզ դրել, ասում է, թե Աշոտ պապիս։ Հիմա էլ լրիվ նույն զգացողությունն առաջացավ, որովհետև գաղափար չունեի, թե ինչպե՞ս կարող են օդանավակայանն անվանել «Շերեմետովո»՝ Պուշկինի պատվին, չգիտեի՝ ի՞նչ կապ կա, ու առհասարակ կապ կա՞, թե՞ չկա իրենց միջև (դե, հասկանում էի, որ գյուղի անունն է, իսկ օդանավակայանը կոչել են գրողի անվամբ), իհարկե չէի էլ կարող ստուգել, որովհետև ինտերնետ կապ չունեի իսկ գիշերվա հերթափոխով օդանավակայանի աշխատողների խոժոռ հայացքը համեմված կարմրաթուշ ռուսի սպիտակ մաշկի ու հատուկ համազգեստի հետ, սարսափի զգացողություն էին առաջացնում, մանավանդ շատ երկար ճանապարհորդության ավարտին, երբ հոգնածության զգացողությունը ոչ միայն մկաններում է, այլև կոփերում, մտքում ու շնչում։ Ինչևէ։ Ես ինքս ինձ հրճվելով քայլում եմ առանց որևէ մտահոգության և շարունակում եմ վայելել փլեյլիստս։

Արդեն անցել էր քառասունհինգ րոպե ու թռիչքիս մնաց էլ էր մեկ ժամ տասնհինգ րոպե։ Որոշեցի, որ կքայլեմ ևս տասը րոպե և կվերադառնամ, որպեսզի ամենաքիչը երեսուն-քառասուն րոպե շուտ լինեմ տեղում (ես՝ պարտաճանաչս)։ Ականջակալում դղրդացող երգը ավարտվեց, մինչ կհասցներ սկսվել մյուս երգը, պատահաբար լսեցի ինքնաթիռիս թիվը՝ անգլերենով, արագորեն հանեցի ականջակալը ու երկրորդ անգամ, արդեն ռուսերենով` լսեցի, որ ինքնաթիռն ավարտում է ուղևորների նստեցումը և պատրաստվում է թռիչքի։ Չէի հավատում, կրկին նայեցի ժամացույցիս։ Բայց ես դեռ մեկ ժամ և տասնհինգ րոպե ժամանակ ունեի։ Գիշերը ժամը մեկն անց քառասունհինգ էր, իսկ էկրաններին գրված էր իմ ինքնաթիռի ժամը՝ 03:00: Ամեն բան վկայում էր այն մասին, որ ես չեմ սխալվում, բայց միևնույն է անհանգստությունն ու տագնապն արդեն տակնուվրա էին արել։ Մի կողմ դնելով աշխատակցի անհաղորդ, վանող ու սարսափի զգացողություն առաջացնող հայացքը, մոտեցա՝ ճշտելու մանրամասները։ Իսկ ինքը ինձ․ «ա վի վ Յիռիվա՞ն»։ Հետո պարզաբանեց, որ տոմսիս վրա, օդանավակայնում ֆիքսված թռիչքի ժամերը Երևանի ժամանակով են, ոչ թե Մոսկվայի, մինչդեռ ես նման դեպք չէի հանդիպել և չէի էլ լսել ուրիշներից, երբ թռիչքի ժամը կարող է գրվել, ոչ թե տեղական ժամանակով, այլ այն տեղի, ուր գնում ես։ Մինչ դասավորեցի մտքերս ուղեղիս դարակներում, գնահատեցի պահի լրջությունը, որոշեցի ամենակարճ ճանապարհը դեպի իմ գեյթ, անցավ ևս մեկ րոպե։ Սկսեցի վազել, որովհետև Ռուսաստանն ինձ համար անօրեն երկիր է, որտեղ ամենավատ երազումս էլ չէի ցանկանա հայտնվել, ու առհասարակ, Ռուսաստանն ինձ համար անտիպատիա է, ներքին միջավայրիս հակասական մի վայր, որտեղ կյանքում չեմ եղել և չէի էլ ուզենա լինել։ Հակակրանքս հզորացրեց վազքս և նպաստեց արագացմանը։ Ես վազում էի ու հեռվում տեսնում, թե ինչպես են փակում գեյթը։ Աղջիկը նկատեց, բայց կարծես՝ պետքը չէր։ Երբ ավելի մոտեցա, հասկացավ ու ասաց․ «սպիշիծե մալադոյ չիլավյեկ», ապա կապի միջոցով հաղորդեց սպասել, ստուգեց անձնագիրս, արագորեն անցկացրեց տոմս ու հենց էդ պահին զգացի, որ մենակ չեմ, թիկունքումս շնչառություն կա։ Պտտվեցի, հետ նայեցի ու ապշած էի։ Հետևումս ևս ութ-տաս հոգի շնչակտուր մարդ կար կանգնած։ Բոլորիս անցկացնելուց հետո, խմբով բաց թողեցին և ասացին լիֆտով իջնել ներքև։ Ավելի ուշ պարզեցինք, որ ներքև ասվածը հարաբերական է, որովհետև երրորդ հարկում էինք։ Իջանք առաջին հարկ, հայտնվեցինք նկուղային սենյակում, որտեղ անգամ լույս չկար, լիֆտը գնացել էր ու ինչ-որ կերպ հետ չէր գալիս, սպասելը զուր էր, գտանք աստիճաններն ու բարձրացանք երկրորդ հարկ, և ահա միջանցքը դեպի ինքնաթիռ և ոչ մի ուղեկցող անձ և ցուցանակ։ Ներս մտանք, արագ տեղավորվեցինք, դեռ չէի հասցրել կապել ամրագոտիս, արդեն շարժվեց իսկ կողքիս ևս երկու տեղ ազատ էին։ Ինքնաթիռը լի էր դատարկ տեղերով, որոնց մի մասը, վստահ եմ, ունեին իրենց տերերին, բայց այդպես էլ դատարկ մնացին։

Ներսում ծավալված խոսակցությունից, պարզվեց, որ հաճախ են նման բաներ անում՝ հավելավճարի դիմաց մեկ այլ թռիչքով մարդկանց ուղարկելու համար։ Իսկ ես արդեն հանգիստ էի, որովհետև հասցրել էի, ներսում նստած էի, ու ուր որ է երկու ժամից տանը կլինեի։

Ահա վայէջքը։ Ամեն ինչ հետևում թողած, դուրս եկա Զվարթնոցի սպասասրահ ու մի մեծ ալիք գռփող, թալանող, ազգի պատկերը վարկաբեկող, մշակույթը քացուտակ գցող տաքսիստների վրա եկան։ Տոռնադո՞ էր, Թայֆո՞ւն, չեմ էլ հիշում։ Էդ արանքում գիտակցությունս կորցրեցի, որպեսզի պատը ճեղքելով դուրս գամ առաջնագիծ, հաղթահարեմ տաքսիստների երկրորդ ալիքը, ապա երրորդ և չորրորդ ալիքների հարվածները։ Հիշեցի տանկիստի ականջակալի մասին։ Ականջակալը դրեցի, ու կարծես, թե ուշադրության բացակայությունից և անհաղորդ հայացքիցս՝ մղձավանջի նման նահանջեցին։ Ես հաղթել էի, հաղթեցի, ու ոչ միայն բարոյապես։ Այն կգրեմ իմ պատմության մեջ, որ եկող սերունդներն իմանան, թե ինչը կհաղթի քաջ հերոսին, թե չլինեն ռուսն ու տաքսին։

Հետգրություն 1. Իհարկե, այս պատմությունը ձեր աչքին չի էլ երևա, երբ մի օր ձեզ պատմեմ, թե ինչպե՞ս ենք մի քանի ընկերներով եռօրյա ճանապարհորդությունից հոգնած, ուժասպառ, մրսած և սոված, առաջին անգամ Բեռլինում, գիշերվա երկուսին մնացել դրսում՝ անձրևի տակ, քամու ներքո և բախտի քմահաճույքին, որովհետև հյուրանոցում բոլորը քնած էին։ Իսկ դա մի ուրիշ պատմություն է, որի մասին սերունդներն էլի կիմանան։ Բայց հիմա այսքանը։

Հոդվածի հեղինակ՝
Ալեքսանդր Մարտիրոսյան